"อุบาสก อุบาสิกาอย่างพวกเราต้องแข็งแรง นั่นคือสิ่งที่แนวทางหลวงพ่อปราโมทย์เน้นมาสู่อุบาสก อุบาสิกา เพื่อสืบทอดพระพุทธศาสนา เพราะฉะนั้นทุกท่านที่มาในวันนี้ หรือไม่ได้มา ฟัง YouTube ก็ดี แล้วลงมือปฏิบัติ ต่างมีความสำคัญในพระพุทธศาสนาทั้งสิ้น เพราะทุกคนช่วยกันสืบทอดพระพุทธศาสนา รักษาพระพุทธศาสนา ด้วยกายกับใจเรา" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคการปฏิบัติ บ้านสติ ขอนแก่น ๒๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"ในระหว่างที่เรานั่งสมาธิหรือเดินจงกรม  คือเวลาที่เราจะมาเรียนรู้กายและใจอย่างที่เขาเป็น ก็คือตามความเป็นจริง ด้วยจิตที่ตั้งมั่น แต่ตอนนี้ เราจะเอาแต่รู้สึกตัว ข้อเท็จจริงมันไม่ได้รู้สึกตัวได้ตลอด เราก็เลยต้องบังคับไว้ นี่คือการที่เราวางใจผิด เพราะเราจะมุ่งสู่การรู้สึกตัว เราไม่มุ่งสู่การมีสติ รู้กายรู้ใจ ตามความเป็นจริง ด้วยจิตที่ตั้งมั่น" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคการปฏิบัติ บ้านสติ ขอนแก่น ๒๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"การนั่งสมาธิ มีเรื่องราวมากมายของจิตให้เราได้เรียนรู้ เราจะไม่ได้ไปติดนิ่ง ติดเพ่งเลย นี่คือ การที่เราเรียนรู้ตามความเป็นจริงของกายกับใจ แล้วเราก็เห็นสิ่งที่มันเกิด แล้วมันก็ดับ เห็นสิ่งที่มันเกิดเอง แล้วมันก็ดับเอง นั่นคือ เราเห็นไตรลักษณ์ของกายกับใจ การที่เราเห็นไตรลักษณ์ของกับกายกับใจนี่แหละ ถึงเรียกว่าขึ้นวิปัสสนากรรมฐานได้จริง" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคการปฏิบัติ บ้านสติ ขอนแก่น ๒๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"ตั้งแต่จากปุถุชน เป็นพระโสดา เป็นพระสกิทาคา จนถึงทำที่สุดแห่งทุกข์ ยังไงก็ต้องทำกรรมฐาน ไม่ทำไม่ได้ ของฟรีไม่มี เพราะฉะนั้นทำไปเรื่อย ชาตินี้ได้แค่ไหนก็แค่นั้น ชาตินี้ได้เท่านี้ สิ่งที่เราสะสมไว้ชาตินี้ ก็ไปเป็นต้นทุนของชาติถัดๆ ไป คนไหน เหตุปัจจัยถึงพร้อม บารมีมากพอ ได้ธรรมะขั้นใดขั้นหนึ่ง ก็อุ่นใจหน่อย คนไหนที่ยังไม่ได้ ไม่ได้ก็ต้องสู้เอา คนที่เขาได้ชาตินี้ หรือได้เร็ว เขาก็แห้วมาแล้ว ในชาติอื่นๆ เขาก็อาศัยสู้มาแล้วก็ไม่เลิก เราก็ทำของเราไปอย่างนี้แหละ อดทนทำไป วันนึงมันก็เข้าใจเอง วันนึงก็จะเข้าใจจริงๆ ว่า ทำเมื่อไหร่ก็ผิด แล้วก็ไม่ทำ ผิดยิ่งกว่า เพราะว่าไม่ทำ ก็คือไม่ได้ภาวนา ไม่ได้ทำกรรมฐาน ขณะที่ทำ ผิดแน่นอน เพราะว่ายังมีเจตนาอยู่ ยังกระทำกรรมอยู่ ยังไม่เกิดมรรคผล แต่ยังมีเจตนา ยังกระทำกรรม อาศัยเจตนาเหล่านี้ ศีล สมาธิ ปัญญา สติของเราจะถูกฝึกให้กล้าแข็งมากขึ้น จนถึงวันที่มันได้ธรรมะ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ ณ สมาคมนิสิตเก่าจุฬาลงกรณ์ฯ ๑๓ มกราคม ๒๕๖๒

"รู้สภาวะตามความเป็นจริงด้วยจิตที่ตั้งมั่น ไม่เข้าไปแทรกแซง ไม่ไปบังคับมัน ตั้งมั่น คือรู้แค่นั้นแล้วจบ ไม่ใช่ว่ารู้แล้วคิดว่ายังไงต่อ อย่างนี้ไม่ใช่ตั้งมั่นแล้ว เช่น ความสุขเกิดรู้ว่ามันเกิด เห็นใจที่ชอบความสุขนี้ งานเราเสร็จแล้ว เห็นทีละตัวๆ ทีละขณะ จิตจะดับให้เราเห็น ความสุขจะหายไป กลายเป็นเห็นสภาวะจริงๆ" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคการปฏิบัติ บ้านสติ ขอนแก่น ๒๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"เวลาที่เราภาวนาแล้วไม่ได้ผล จะมีอยู่ 2 อย่างเท่านั้น ทำถูกหรือเปล่า พอทำถูกแล้วเราทำพอหรือยัง ถ้าทำไม่พอมันก็หย่อน หลวงพ่อก็จะให้ตึงไว้หน่อย พอเราหย่อนเมื่อไหร่ เราจะพอดี แต่ถ้าเราทำพอดีเมื่อไหร่ พอหย่อนปุ๊ปมันหายไปเลย" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคการปฏิบัติ บ้านสติ ขอนแก่น ๒๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"เวลาที่เดินจงกรมหรือนั่งสมาธิก็ตาม ต้องรู้ตัวทั่วพร้อมจริงๆ ว่าร่างกายเป็นอย่างไร จิตใจเป็นอย่างไรในขณะนั้น สำคัญที่ในขณะที่ฝึกสมาธิ จะมีสองแบบ คือฝึกแล้วจิตสงบ กับ จิตตั้งมั่น เวลาฝึกจิตสงบ อารมณ์หนึ่งจิตหนึ่ง สิ่งที่ได้คือความสงบ จากนั้นให้พัฒนาจุดนี้ขึ้นมาให้เกิดสภาวะของความตั้งมั่นของจิต ซึ่งตรงนี้ยังเป็นสมถะอยู่ ยังไม่ขึ้นวิปัสสนา วิปัสสนากรรมฐานจะขึ้นได้ก็ต่อเมื่อเห็นไตรลักษณ์ของกายและใจ เพราะฉะนั้นใครที่เพ่งอยู่จะไม่เห็นเกิดดับ เห็นข้างนอกเคลื่อนไหวหมด แต่จิตที่ไปรู้ไม่เกิดไม่ดับเลย ก็จะไม่เห็นการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไปของกายและใจ" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคการปฏิบัติ บ้านสติ ขอนแก่น ๒๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"ภาวนาแบบรู้กายรู้ใจต้องภาวนาให้สบาย เพราะความสุขเป็นเหตุใกล้ให้เกิดสมาธิ เมื่อไรที่เราเครียด เราจะภาวนาไม่ได้ จิตที่เครียดขณะนั้นเป็นอกุศลแล้ว" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคการปฏิบัติ บ้านสติ ขอนแก่น ๒๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"ภาวนาช่วงแรกจะรู้สึกว่าดีมีกำลัง ภาวนาไปช่วงหนึ่งจะรู้สึกว่าไม่เห็นมีอะไรเลย ก็เริ่มรู้สึกว่าไม่ได้ผล บางคนก็หาย(เลิกภาวนา)ไปเลย แต่ถ้าเราคิดว่าทางนี้เป็นประโยชน์กับเรา ให้เราทำสม่ำเสมอไป จิตจะดีบ้างไม่ดีบ้าง ทำไปเถิดทุกวัน มันมีธรรมชาติเดี๋ยวเจริญเดี๋ยวก็เสื่อม ตอนที่เจริญเราจะมีกำลังใจหึกเหิม แต่พอภาวนาไปช่วงหนึ่งจะเริ่มเสื่อมลง ช่วงเสื่อมเป็นจุดอ่อนของพวกเรา พอเสื่อมแล้วใจไม่อยากภาวนา ใจจะถูกโลกลากไป ตรงนี้ต้องเข็มแข็งเอาไว้ ถึงโลกจะลากไปก็ต้องไม่ทิ้งการทำในรูปแบบ ต้องทำทุกวัน จากความเสื่อมก็จะค่อยๆ กลับมามีกำลังอีก พอภาวนาอีกช่วงหนึ่งก็เสื่อมอีก อดทนทำสม่ำเสมอไป แล้วผลของการภาวนาจะได้ที่ตัวเราเอง" --คุณแม่ชีอรนุช คอร์ส กฟผ. ๒๘ มิถุนายน - ๑ กรกฎาคม ๒๕๖๒

"สติเกิดจากการจำสภาวะได้แม่น สภาวะของกายและใจ ต้นทางจนถึงปลายทางมีแค่นี้ กายกับใจตัวนี้ เพราะฉะนั้นเรากลับมารู้กายรู้ใจ เมื่อไรลืมกาย เมื่อไรลืมใจ นั่นขาดสติ เมื่อไรลืมกาย เมื่อไรลืมใจ แล้วเรารู้ทัน ตรงนั้นเกิดสติ แต่เราไม่ได้ฝึกให้มีสติตลอดเวลา เรามาเรียนรู้ความจริงของกายของใจ เวลาที่เราเผลอไปแล้วรู้ นั่นคือหนึ่งสภาวะ เราอาศัยความคิดในการภาวนา เช่นไหลไปคิดแล้วรู้ แต่ไม่ใช่บังคับว่าจิตห้ามไหลห้ามคิด" --คุณมาลี ปาละวงศ์ มสธ ๒๓ มิถุนายน ๒๕๖๒

"วาสนาไม่ได้ลอยมา มีแต่ว่าเราเคยทำเหตุบางอย่างมาแล้ว ที่จะรับผลแบบนี้ วันนี้ ไม่มีอะไรบังเอิญ ในความเป็นจริง บุญเก่ามีผล แต่ว่าบุญเก่าจะมีผลยังไง ชาวพุทธจะไม่ได้พึ่งบุญเก่าอย่างเดียว ชาวพุทธจะรู้ว่า นับแต่นี้เป็นต้นไป เรามีโอกาสสร้างเหตุใหม่ที่ดี" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ นครเวียงจันทร์ ประเทศลาว ๙ มิถุนายน ๒๕๖๒

"หลักก็คือ ไม่ได้เจตนา หรือไม่ได้จงใจให้เอาจิตอยู่กับตัวเอง อย่างแบบแนบแน่นหรือทรงไว้ มีแต่ว่า เอาใจมาแตะๆ แล้วปล่อยมันวิ่งออกไป แล้วรู้ ใช้หลักนี้ ทุกครั้งที่มันวิ่งออกไป แล้วรู้ มันจะอยู่กับเนื้อกับตัวเองชั่วขณะ แล้วเดี๋ยวมันวิ่งอีก วิ่งอีกรู้อีกๆ อย่าพยายามที่จะรักษาความรู้สึกตัวไว้ มันทำไม่ได้จริง ยิ่งทำ จะยิ่งเครียด" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ นครเวียงจันทร์ ประเทศลาว ๙ มิถุนายน ๒๕๖๒

"ลักขณูปนิชฌาน ลักขณู คือ ลักษณะ คือสมาธิที่ใช้ เพื่อจะพร้อมที่จะให้จิตเห็นลักษณะของรูปนาม ลักษณะของรูปนามคืออะไร ลักษณะของรูปนามคือ เป็นไตรลักษณ์ มันไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา บังคับบัญชาไม่ได้" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ นครเวียงจันทร์ ประเทศลาว ๙ มิถุนายน ๒๕๖๒

"การฟังธรรมจะเข้าใจแค่ทฤษฎีในการปฏิบัติเท่านั้น แต่เราจะเข้าใจธรรมะได้เราต้องเห็นสภาวะและลงมือปฏิบัติจริงๆ หลักที่หลวงพ่อฯให้ไว้ เพื่อที่จะเอากลับไปปฏิบัติได้เลยมีสามอย่าง หนึ่ง รักษาศีลไว้ ศีลห้าก็พอ ถ้ารักษาศีลเป็นข้อๆ ลำบาก ให้เราวางใจไม่เบียดเบียนตนเอง ไม่เบียดเบียนคนอื่น ไม่เบียดเบียนสัตว์อื่น ใจที่ตั้งใจว่าจะไม่เบียนเบียนก็เป็นใจที่จะรักษาศีลโดยตรงอยู่แล้ว สอง แบ่งเวลาทำในรูปแบบทุกวัน แบ่งเวลาไว้ไม่ทำการงานอื่น ทำกรรมฐานอย่างหนึ่งแล้วรู้ทันจิตที่ทำงาน ทำทุกวันซ้อมไปเรื่อยๆ อินทรีย์ของพวกเราจะแข็งขึ้น สาม เจริญสติในชีวิตประจำวัน ระหว่างวันเพิ่มความใส่ใจในกายใจของเราให้มากขึ้น ถ้าเราทำสม่ำเสมอ ความรู้ความเข้าใจในการปฏิบัติจะเพิ่มขึ้น" --คุณแม่ชีอรนุช นครเวียงจันทน์ ประเทศลาว ๙ มิถุนายน ๒๕๖๒

"เป้าหมายของศาสนาพุทธ คือการพ้นทุกข์โดยสิ้นเชิง พวกเราจะไม่พ้นทุกข์เลย ถ้าเราไม่เห็นความจริงของกายของใจ การหลุดพ้นไม่ใช่นั่งสมาธิแล้วก็หลุดพ้น มีแต่เห็นความจริงของกายของใจไปเรื่อยๆ จนกระทั่งจิตเห็นความไร้สาระ เห็นความแปรปวน เห็นความเป็นที่พึ่งไม่ได้ฃองกายใจ เห็นซ้ำๆ จนจิตวางความยึดถือในกายใจลง แต่เรายึดถือกายใจนี้อย่างเหนียวแน่น การที่จะให้จิตคลายความยึดถือ เรามีหน้าที่เก็บข้อมูลโดยการทำกรรมฐานแล้วคอยตามรู้ไปเรื่อยๆ การเก็บข้อมูลนี้เก็บด้วยใจ เราฟังทฤษฎีด้วยสมอง เรารู้ว่าพ้นทุกข์ด้วยวิธีไหน เราเข้าใจเหตุและผลทั้งหมด แต่จิตเขาไม่วาง จิตไม่พ้นทุกข์ การที่จิตจะพ้นทุกข์จะวางความยึดถือกายใจได้ จิตเขาต้องเห็นสภาวะของกายของใจจริงๆ เห็นซ้ำๆ จนจิตวางความยึดถือในกายใจลงได้จริง ถ้าจิตวางกายวางใจลงโดยสิ้นเชิง นั่นก็คือพ้นทุกข์โดยสิ้นเชิง" --คุณแม่ชีอรุนุช นครเวียงจันทร์ ประเทศลาว ๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"หายใจธรรมดา เคยหายใจอย่างไร ก็หายใจอย่างนั้น แล้วก็หลับตารู้สึกเอา ไม่ต้องไปดูลม ให้นึกว่าลืมตาอยู่ ให้รู้สึกว่ามันมีลม รู้สึกว่ามีลม ไม่ใช่ไปเพ่งลม ไม่ต้องรีบให้สงบ ให้รู้สึกไปสบายๆ อย่าไปกดบังคับลม ลมบังคับไม่ได้หรอก ให้นึกว่าลมไม่ใช่ของเรา ไม่ต้องนึก ยังไงก็ไม่ใช่ของเราอยู่แล้ว มันเป็นข้างนอก ยืมมาใช้ไม่ใช่ของเราอยู่แล้ว ให้เห็นว่ามันมีความแปรปรวนของลม มีเข้าก็มีออก มีเข้าก็มีออก ให้เห็นพิจารณาแบบนี้ มันมีความไม่เที่ยงอยู่ในลม เข้าแล้วต้องออก ลมเบาลมแรงมันเป็นของมันเอง ให้หมายความรู้สึกนี้ลงไป จะทำให้ไม่เพ่ง เพราะอะไร พอเราคิดแบบนี้มันจะมีอารมณ์ของวิปัสสนาเข้ามาเจือ มันจะไม่เข้าไปยึดมั่นในลม ลมจะเป็นแค่ธรรมชาติ ไม่เกี่ยวอะไรกับเรา" --คุณหมอณัฎฐ์ บ้านจิตสบาย ๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"บริกรรมแล้วดูจิต อย่าบริกรรมแล้วคิดว่าให้สงบ ถ้าจะจับความสงบมันจะเหวี่ยงมาคิด พอคิดแรงก็จะฟุ้ง เพราะฉะนั้นบริกรรมไปแล้วให้เห็นใจ ใจเป็นอย่างไรก็ให้รู้อย่างนั้น จิตคิดก็ให้รู้ว่าเผลอไป ถ้าทำแบบนี้คำว่าฟุ้งจะไม่เป็นอุปสรรค เพราะใจคิดแล้วรู้ได้หนึ่งแต้ม ใจเพ่งก็รู้ได้อีกหนึ่งแต้ม เดี๋ยวความสงบที่พร้อมรู้มันจะมาเอง แต่ถ้าเราใจเหวี่ยงไปข้างสงบ เหมื่อนเราจับปลา เราจับแรง พอปลาดิ้นหลุดออกได้ จะดีดออกไปข้างหนึ่งเลย ก็เหมือนหลุดออกไปคิด คราวนี้คิดยาวเป็นเรื่องเลย" --คุณหมอณัฎฐ์ บ้านจิตสบาย ๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"เวลาเราภาวนาจิตจะพัฒนาทีละขั้น ตามภูมิรู้ความเข้าใจของจิต เราไม่มีหน้าที่บังคับอะไรจิตเลย ธรรมชาติไม่มีใครทำมรรคผลนิพพานให้เกิดได้ จิตเขาเกิดของเขาเอง เรามีหน้าที่สร้างเหตุไปทุกวันทุกวัน เหตุก็คือรู้กายรู้ใจตามความเป็นจริงด้วยจิตที่ตั้งมันและเป็นกลาง" --คุณมาลี ปาละวงศ์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เราต้องมีกรอบเป็นเครื่องช่วยให้เรารู้ว่าที่เราภาวนา เรายังปฏิบัติอยู่หรือไม่ กรอบก็คือสัมมาวายามะ มีความเพียรชอบ เพียรแผดเผากิเลส จะมีความเพียรแผดเผากิเลสได้ต้องมี(สัมมา)สติ สองตัวนี้ช่วยกัน สัมมาวามะ คือมีความเพียรที่จะทำให้อกุศลที่มีอยู่ดับลง อกุศลที่ยังไม่เกิดไม่ให้มันเกิดขึ้น กุศลที่ยังไม่เกิดก็ทำให้เกิดขึ้น กุศลที่เกิดขึ้นแล้วทำให้มันงอกงามไพบูลย์มากขึ้น ถ้าการปฏิบัติของเราไม่ได้อยู่ในกรอบนี้ ถึงแม้ว่าเดินจงกรม นั่งสมาธิ รักษาศีลอยู่ ยังไม่ใช่ปฏิบัติ นั่นกำลังปฏิบัติเพื่อสนองกิเลส ไม่ได้เป็นไปเพื่อความชำระล้างกิเลสเพื่อความบริสุทธ์หลุดพ้น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ นครเวียงจันทร์ ประเทศลาว ๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"จุดตั้งต้นของการปฏิบัติธรรมมุ่งอยู่ที่การเจริญสติ ทุกครั้งที่กระทบอารมณ์ กระทบผัสสะ ทางตาหูจมูกลิ้นกายใจแล้ว ความรู้สึกเปลี่ยน จะคอยมีสติตามรู้ รู้สึกไปสบายๆ ไม่ได้จ้องลงไป" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ นครเวียงจันทร์ ประเทศลาว ๘ มิถุนายน ๒๕๖๒

"พวกเรารู้สึกว่า ที่ไม่ดีคือภาวนาน้อยไป ต้องภาวนาให้เยอะกว่านี้ นี่คือความเห็นผิด คิดว่าทำได้ เพราะฉะนั้น ยังภาวนาไม่มากพอ ต้องภาวนาจนถึงจุดที่ว่า หลังชนกำแพงแล้ว เสื่อมหรือเจริญ ใจมันรับได้แล้ว บนเส้นทางนี้ขยันต่อเนื่องมายาวนาน เดี๋ยวมันก็เจริญ แล้วเดี๋ยวมันก็เสื่อม เดี๋ยวมันก็เจริญ แล้วเดี๋ยวมันก็เสื่อม จนใจมันเป็นกลาง รู้สึกหรือยังว่า ภาวนาไม่มากพอ เพราะฉะนั้น ความไม่สม่ำเสมอ หรือความขี้เกียจของเรา เป็นตัวช่วยที่ทำให้เราเห็นผิดมากขึ้นๆ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ วัดเขาดินวนาราม ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"หลักก็คือ ทำกรรมฐานอันนึง แล้วคอยรู้ทัน ใจตัวเอง เวลารู้ทันจิตตัวเอง รู้ไปเรื่อยๆ นานๆ เข้า เราจะได้สมาธิที่ถูกต้อง เรื่องจิตสิกขา เรียนแล้ว เราจะได้สมาธิที่ถูกต้อง จิตสิกขาคืออะไร คือเรียนเรื่องจิต เรียนเรื่องจิต มันไม่ได้เรียนด้วยการฟัง เรียนเรื่องจิต มันเรียนด้วยการเห็นสภาวะ เห็นของจริงไปว่า เดี๋ยวจิตก็ทำอย่างนั้น เดี๋ยวจิตก็ทำอย่างนี้ เดี๋ยวจิตก็ปรุงอย่างนั้น เดี๋ยวจิตก็ปรุงอย่างนี้ ดูไปเรื่อย คอยรู้ทันพฤติกรรมของใจ คอยรู้ทันจิตตัวเองไปเรื่อยๆ นานๆ เข้า มันได้สมาธิที่ถูกต้องเอง มันอัศจรรย์ขนาดนั้น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ วัดพระธาตุโกฏิแก้ว เชียงราย ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ไม่จำเป็นต้องดูจิต ทีนี้ คนบางคนไม่ถนัดดูจิต ก็ดูกายก็ได้ แต่ว่ายุคนี้ ทำไมการดูจิตถึงเฟื่องฟู ยุคนี้ การดูจิตเฟื่องฟูเพราะว่า การดูกาย ถ้าเจริญปัญญาด้วยการดูกาย จะดีก็ต่อเมื่อ เรามีสมาธิมาก ทำฌานได้ ใจแยกออกมาเป็นตัวรู้ได้ยาวๆ นานๆ คนยุคนี้ ทำสมาธิแบบนี้ไม่ได้ สำหรับคนที่มีสมาธิไม่มาก จิตฟุ้งซ่าน เป็นนักคิด ชอบวิจัยวิจารณ์ มีความคิดเห็นต่างๆ ตลอดเวลา สมาธิไม่มาก เหมาะกับการดูจิต เพราะว่า เวลาโลภ เวลาโกรธ เวลาเบื่อ แล้วเรารู้ ไม่ได้ใช้สมาธิเยอะ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ วัดพระธาตุโกฎิแก้ว เชียงราย ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ทั้งวันเราต้องใส่ใจ ไม่ทิ้งกรรมฐาน เคล้าเคลียกับกรรมฐานและรู้เนื้อรู้ตัวไปเรื่อยๆ พอถึงเวลาตอนทำรูปแบบ มันจะมีกำลังพอที่จะทำรูปแบบไหว แต่ถ้าเราหลงทั้งวัน แล้วพอถึงเวลาจะทำรูปแบบ มันยากเพราะมันจะฟุ้งอุตลุด มันไม่มีสมาธิง่าย" --คุณนิติยา เพ็ชรไพบูลย์ วัดพระธาตุโกฎิแก้ว เชียงราย ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"พวกเราเลือกกรรมฐานอันหนึ่ง ทำกรรมฐานอันนั้นไป ด้วยใจที่มุ่งมั่น ทำแล้วไม่ใช่เอาใจที่ดี ทำแล้วคอยรู้ทันใจเราเนืองๆ ในที่สุดเราจะพบว่า จิตจะปรุงอะไร เราบังคับไม่ได้ แล้วก็ การอยู่กับกรรมฐานด้วยใจที่มุ่งมั่น มีสติระลึกรู้ กรรมฐานนั้นเนืองๆ เราได้ฝึกสติ และได้เพิ่มพูนกำลังของสมาธิด้วย ทำไปเรื่อยๆ แค่นี้ ธรรมะก็จะเจริญขึ้นเอง อีกตัวหนึ่งที่อยากจะเน้นคือ ความเป็นสม่ำเสมอ เป็นสิ่งจำเป็นมาก มากกว่าที่พวกเรานึก พวกเราต้องสม่ำเสมอมาก จนในที่สุดพบว่า ไม่มีอะไรสักอย่าง อยู่ภายใต้อำนาจบังคับ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ วัดพระธาตุโกฏิแก้ว เชียงราย ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ลองไปทบทวนดู จุดอ่อนอยู่ตรงไหน รูรั่วอยู่ตรงไหน เวลาว่างอยู่ตรงไหน เราละเลยตรงไหน เราประมาทจุดไหนบ้าง เราปล่อยให้ชีวิต มันตายเปล่าไปวันละกี่ชั่วโมง กี่นาที แล้วไปดูอีกอย่างหนึ่งว่า เราคิดว่า เราจะเหลือ อีกกี่ชั่วโมง กี่นาที ไปทบทวน แล้วก็แก้ไข ปรับปรุง อุดช่องว่าง แล้วก็ทำด้วยความมุ่งมั่น สม่ำเสมอ เดี๋ยวมันก็ดีขึ้นมาเอง แล้ววันที่มันดีขึ้นมา หรือมันเข้าใจขึ้นมา หรือมันได้รับผลของการปฏิบัติจริงๆ เราก็จะรู้ว่า ชีวิตนี้คุ้มแล้ว แต่ว่า ไม่มีใครทำให้ได้ ต้องทำเอง" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ วัดพระธาตุโกฏิแก้ว เชียงราย ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เจตนาทำถูกเมื่อไหร่ผิดเมื่อนั้น ตรงไหนผิดมีสติรู้ทันไปเรื่อย ไม่ผิดมันก็ถูกเอง แต่ที่จริงบนเส้นทางนี้ผิดตลอด แต่มันจะถูกมากขึ้นๆ อดทนทำไป เราจะพบว่าเราเข้าใจบางอย่างมากขึ้น ธรรมชาติของธรรมะเป็นอย่างนี้" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ไม่มีสภาวะที่ถูกมีแต่เรียนรู้อย่างที่มันเป็นไปเรื่อย เห็นสภาวะได้ก็ใช้ได้ และไม่ทิ้งเครื่องอยู่ให้เครื่องอยู่เป็นแบ๊กกราวด์ไว้ เดี๋ยวใจก็กระเพือม เดี๋ยวใจก็เพ่ง เดี๋ยวใจก็ไหว เดี๋ยวใจก็เปลี่ยนไปเปลี่ยนมา เดี๋ยวก็หลง เดี๋ยวก็คิด อย่างนี้ถึงจะถูกเพราะเราไม่ได้เอาสภาวะอะไร เราเห็นแต่ว่าสภาวะเปลี่ยนไปเรื่อยๆ บางช่วงไม่เห็นเลยเพราะว่าหลงยาว หรือบางช่วงไปเพ่งนิ่งๆ ต้องเป็นอย่างนั้น ไม่มีทางที่จะรู้ทุกขณะ นี่คือของจริง ในที่สุดเราจะพบว่าเราทำอะไรไม่ได้จริงสักอย่าง มันล้วนแต่จิตที่ทำงานของมันเอง" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ทำอย่างไร จิตถึงจะมีแรง ถึงจะมีพลัง เราก็บริกรรม พุทโธ ไปเรื่อยๆ เดี๋ยวก็มีแรง ใช้จิตแบบนี้ เจริญสติไปเรื่อย เดี๋ยวมันก็ค่อยๆ มีแรง แต่ถ้าเราใช้จิต ที่แบบบังคับจิต แล้วก็เจริญสติ อันนี้ ยังไงก็ไม่มีแรง แรงนี้ถูกเค้นขึ้นมา จิตไม่ถูก สมาธิที่ดี จะไม่เกิด" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองในภาคปฎิบัติ บ้านสติขอนแก่น ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ไม่มีอะไรเกินกว่าชื่อของคอร์สนี้ เรียนรู้ตัวเอง เรียนรู้ตัวเองด้วยอะไร? สติไม่ทิ้ง รูป นาม กาย ใจตัวเอง เดี๋ยวก็เห็น ก็ความจริงมันปรากฏอยู่ต่อหน้าต่อตา ไตรลักษณ์ ก็แสดงอยู่ต่อหน้าต่อตาในทุกสภาวะ ร่างกายนี้ จิตใจนี้ ก็มีอยู่ตลอด 24 ชั่วโมง ไม่มีข้ออ้าง ที่จะไม่เห็น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"คนที่ดีจริง ๆ นั้นไม่มี แต่ละคนมีกิเลสทั้งนั้น แล้วทุกคนทำทุกอย่างมีตัวเองเป็นศูนย์กลางทั้งสิ้น ใจเราก็เป็นอย่างนั้น ไม่เฉพาะใจคนอื่น แล้วเราจะคาดหวังกับคนอื่นน้อยลง แล้วเข้าใจคนอื่นมากขึ้น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เราภาวนา ต้องไม่ภาวนาเพื่อจะเอา มาเรียนธรรมะ ก็ไม่ได้เรียน เพื่อจะเอาอะไร มาช่วยงานสืบพระศาสนา ถ้าหวังจะมาเอา มันก็ไม่ใช่แล้ว หวังมาสร้างบุญบารมี มาสร้างคุณงามความดี บารมีเกิด ตอนที่แจกออกไป ตอนไม่ได้เอาเข้าตัว ตอนเอาเข้าตัว บารมีไม่เกิดหรอก คุณงามความดีทั้งหมดเป็นไปเพื่อสนับสนุนตัวตนทั้งสิ้น สนับสนุนกิเลสต่างหาก" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เราอยู่จนกระทั่งไปเรียนรู้ความจริงของโลกใบนี้ว่า ทุกอย่างพึ่งอะไรไม่ได้ ทุกอย่างแปรปรวนไปตามปัจจัยและเหตุของมัน แต่มีธรรมะของพระพุทธเจ้าไม่เปลี่ยนแปลง ไม่จำกัดกาลเวลา เวลาผ่านไปนานเท่าไหร่ สิ่งเหล่านี้ยังคงมีอยู่ เพราะท่านสอนความจริงของโลก" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สการเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๕ มีนาคม ๒๕๖๒

"ถ้าเราอยากตั้งตัวได้ในด้านธรรมะเราต้องอดทน เบื่อก็ภาวนา ขี้เกียจก็ภาวนา คึกคักหรืออารมณ์จืดๆ ก็ภาวนา ไม่มีข้อแม้ ไม่ว่าวันนี้ทำงานหนัก วันนี้มีทุกข์มาก อย่างนี้ถึงจะตั้งตัวได้ ไม่มีใครเก่งหรือชำนาญมาก่อน ฉะนั้นอดทนสู้เอา ใครก็ช่วยเราไม่ได้" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"อย่าให้ใจว่างๆโดยที่ไม่มีอะไรทำ อย่างน้อยต้องทำกรรมฐานสักอย่างหนึ่ง ดูจิตได้ดูจิต ดูจิตไม่ได้ดูกาย ดูกายไม่ได้ ไม่มีอะไรทำเลย ต้องทำสมถะ อย่าปล่อยให้ตัวเองว่างๆ เผลอเพลินใจลอยไปเรื่อยๆ ช่วงที่เผลอเพลินเป็นช่วงสะสมกิเลส สะสมความเคยชินที่จะไม่รู้สึกตัว สะสมความขี้เกลียด ฉะนั้นนับจากนี้ไปจะไม่เวลาว่าง มีแต่เวลาทำกรรมฐานตั้งแต่เช้ายันเย็นตั้งแต่ตื่นยันหลับ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ถ้าสมาธิเริ่มตก กำลังของจิตเริ่มลดลง เราจะทำอย่างไร... เรามีหน้าที่เจริญสติต่อเนื่อง บริกรรมต่อเนื่อง อยู่กับเครื่องอยู่ต่อเนื่องไปเรื่อยๆ ไม่ได้เค้นหรือไม่ได้เร้าให้มีกำลัง กำลังไม่ได้เกิดจากการเค้นให้รู้เนื้อรู้ตัวชัดๆ ทำอย่างนั้นยิ่งเหนื่อย ยิ่งทำพลังของจิตจะยิ่งลด เพราะเวลาที่เค้นเราใช้แรง เราใช้ใจที่สบายๆ เป็นกลางมีความสุข เราภาวนา เราเจริญสติ เราบริกรรมของเราไปด้วยใจที่สบาย จำหลักเอาไว้ว่าเป็นกลางเมื่อไรสมาธิเกิดเมื่อนั้น เพราะเวลาใจเราเป็นกลาง ใจจะร่มเย็นใจจะสบาย ความสบายเป็นเหตุใกล้ให้เกิดสมาธิ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๙ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ใช้หลักเดียวกันคือมีสติในชีวิตประจำวัน แล้วทุกวันเจียดเวลาทำในรูปแบบ เพราะการเจริญสติในชีวิตประจำวัน เดี๋ยวรู้เดี๋ยวหลง มันรักษาพลังได้ในระดับหนึ่ง เวลาที่เรานั่งสมาธิหรือเจตนาเดินจงกรม ทำในรูปแบบ มันเป็นช่วงเวลาสะสมพลัง เพราะเราตัดผัสสะที่จะทำให้เรากระทบแล้วใจเราไหลออกไปเยอะๆ ช่วงนั้นได้กำลังบางอย่างเพิ่มขึ้น ไม่มีตรงไหนที่ไม่ต้องทำ สมถะต้องทำ เจริญวิปัสสนาต้องทำ ศีลต้องรักษา รูปแบบต้องทำ ส่วนที่เหลือเจริญสติในชีวิตประจำวันตั้งแต่ตื่นยันหลับ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๙ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"นักปฏิบัติมีหน้าที่รู้ทันใจที่เคลื่อนไป หลงไปข้างนอกก็เคลื่อน หลงไปเพ่งไปรักษาก็เคลื่อนเหมือนกัน ทั้งเพ่งทั้งเผลอ จิตก็เคลื่อนทั้งสิ้น การภาวนามีแค่นี้ ไม่ได้มีอะไรเกินนี้" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๙ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ทุกคนพยายามหา ว่าทำอย่างไรถึงจะถูก จะหาเคล็ดลับอะไรสักอย่างให้ภาวนาถูก มันไม่ได้ง่ายขนาดนั้น ต้องทำเอง เห็นเอง เข้าใจเอง แต่หลักต้องแม่น หลักที่ครูบาอาจารย์สอน เราต้องฟังและทำความเข้าใจให้แม่นแล้วก็ลงมือปฏิบัติ ปฏิบัติไปแล้วถ้าไม่ตรงกับหลักฯ ท่านว่าต้องเป็นไตรลักษณ์ แต่ทำไมเที่ยงจัง บังคับได้หมด รู้สึกตัวตลอดเวลา นั่นก็ไม่ใช่แล้ว แสดงว่าต้องมีอะไรไม่ถูก เราต้องย้อนกลับมาพิจารณาเนืองๆ ที่เรียกว่ามีโยนิโสมนสิการ คือย้อนกลับมาดูตัวเองว่าสิ่งที่เราเดินมานั่นใช่หรือไม่" --คุณนิติยา เพ็ชรไพบูลย์ วัดพระธาตุโกฏิแก้ว เชียงราย ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"การที่เรามีวิหารธรรมเช่นพุทโธ เราพุทโธไปเรื่อยแล้วเห็นพุทโธหายไป แล้วเราย้อนกลับมาที่พุทโธเรื่อยๆ พุทโธนี้คือตัวจิต คือการย้อนมาดูจิตเรื่อยๆ ดูไปๆ จะได้สมาธิที่ถูกต้องขึ้นเรื่อยๆ ใจที่ฟุ้งซ่านดิ้นไปมาจะค่อยๆ เป็นกลางมากขึ้น เมื่อใจเป็นกลางมากขึ้นก็จะเดินปัญญาได้มากขึ้น" --คุณซอง ณพัทธ์พล คุณาธนะเศรษฐ์ วัดพระธาตุโกฏิแก้ว เชียงราย ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"การสร้างภูมิคุ้มกันให้กับใจ เป็นการสร้างกระบวนการเรียนรู้ของใจให้พร้อมที่เผชิญกับการเปลี่ยนแปลงทุกอย่างที่ผ่านเข้ามา ไม่ได้สร้างเกราะกำบัง เพื่อไม่ให้กระทบหรือไม่หวั่นไหว แต่ทำให้ใจเรายอมรับกับทุกๆ เรื่องที่ผ่านเข้ามา ทั้งดี ทั้งร้าย ทั้งสุข ทั้งทุกข์ ความไม่คาดฝันต่างๆ เพื่อยอมรับความจริง" --คุณหมอเกิ้น บ้านจิตสบาย ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เวลาเกิดกิเลสให้เรารู้ทันมัน ไม่คล้อยตามมัน ไม่ต่อต้านมัน ดูมันทำงาน กิเลสที่เกิดขึ้นเกิดจากการกระทบผัสสะ ผัสสะมาได้6ทาง ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ใจนี้คือ อยู่ๆ คิดขึ้นมาก็ได้ คือสัญญาทำงานก่อน แล้วมันก็ปรุงต่อเป็นผัสสะทางใจได้ พอมันมีผัสสะแล้ว มันต้องมีตัวเราเอง มีอนุสัยมีความเคยชินทางใจที่จะมีกิเลสตัวนั้นเกิดขึ้น พอมีผัสสะกระทบมา อนุสัยที่มีความเคยชินที่จะปรุงกิเลสตัวนี้มันปรุงกิเลสเกิดขึ้นมา เราต้องรู้ไว้ กิเลสทุกตัวที่เกิดขึ้น มันเป็นของเราแน่นอน เป็นสิ่งที่เราสะสมมานับภพนับชาติไม่ถ้วน เวลาที่เราภาวนาแล้ว เราเห็นกิเลสซ้ำๆเยอะๆ อย่าไปโทษใคร ตัวเราเองนี่แหละที่สะสมมา ไม่ใช่ภาวนาแล้วกิเลสเยอะขึ้น หรือน้อยลง กิเลสเป็นสิ่งที่เราสะสมเป็นความเคยชินทางใจไว้ พอมีผัสสะกระทบมา อนุสัยทำงาน ปรุงเป็นกิเลสเกิดขึ้น มีการทำงานขึ้นมา เป็นกิเลส หน้าที่ของเรา เห็นกิเลสเกิดขึ้น เห็นกิเลสถูกรู้ ไม่คล้อยตามมันออกไปผิดศีล ทางกายทางวาจา รักษาศีลไว้ ไม่ต่อต้านมัน... ถ้ากิเลสเกิดขึ้นเราไม่คล้อยตามมัน เราไม่ต่อต้านมัน ดูมันทำงานไป เราจะได้กำไรคือ อนุสัยคือความเคยชินที่จะเกิดกิเลสตัวนั้นลดลง การเห็นกิเลสทำงาน เห็นไตรลักษณ์ เราได้เดินปัญญา จิตตอนนั้นเป็นอิสระขึ้นมาแว๊ปหนึ่ง เสร็จแล้ว มันจะเริ่มทำงานต่อขึ้นรอบใหม่ เช่นไปคิดถึงเหตุตัวนั้นอีก ความโกรธเกิดขึ้นใหม่ตามรู้ใหม่" --คุณแม่ชีอรนุช คอร์สเรียนรู้ตัวเองในภาคปฎิบัติ บ้านสติขอนแก่น ๙ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เวลาในภาคปฏิบัติ เรานั่งสมาธิ ตั้งแต่เริ่มนั่งเรารู้สึกไหมว่า เราจะเอาอะไร ส่วนใหญ่นักภาวนา เวลานั่ง เอารู้สึกตัว จิตต้องไม่ฟุ้งซ่าน เอาสงบ บางท่านเอาสติ เราจะเห็นเลยว่ามันไม่ตรงกับหลักที่หลวงพ่อสรุปให้เราปฏิบัติ เพราะฉะนั้นสิ่งที่เราได้ เราได้เนิ่นช้า เพราะมันไม่ตรงหลักเลย" --คุณมาลี ปาละวงศ์ บ้านจิตสบาย ๕ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"อะไรเป็นเหตุใกล้ให้เกิดปัญญาที่แท้จริง? สมาธิ ขณะที่ฟุ้งซ่านในธรรมะ ไม่มีสมาธิ ความรู้ที่เกิดขึ้น เป็นความรู้ที่เจือจากการคิดทั้งสิ้น จินตมยปัญญา ไม่ช่วยให้พ้นทุกข์ ช่วยให้มีความรู้ วิจัย วิจารณ์ได้ คุยกับคนอื่นได้ แต่สู้กิเลส ไม่ไหว" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๘ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ภาวนาเยอะๆ ไม่ใช่ เดินเยอะๆ หรือนั่งเยอะๆ ภาวนาเยอะๆ คือ มารู้สึกกาย รู้สึกใจ เยอะๆ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๘ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"กลับบ้าน ต้องไปทำเองให้ต่อเนื่อง เพื่อจะเห็นว่า Input เท่ากัน มีความสม่ำเสมอ ศีลไม่เคยผิด ไม่เคยด่างพร้อย เดี๋ยวเจริญ เดี๋ยวเสื่อม จนในที่สุด เข้าใจจริงๆ ด้วยใจจริงๆ ว่า เราทำอะไรไม่ได้ซักอย่าง มีแต่ของที่บังคับบัญชาไม่ได้ ซึ่งพวกเราในนี้ ยังไม่มีใคร เข้าใจจุดนี้อย่างจริงจัง เพราะที่ผ่านมา พวกเราได้แต่รู้สึกว่า ที่ไม่ดี เพราะภาวนาน้อยไป มีแต่ความรู้สึกว่า ถ้าภาวนามากกว่านี้ ภาวนาเยอะกว่านี้ จริงจังกว่านี้ มุ่งมั่นกว่านี้ จะค่อยๆ ดีขึ้นกว่านี้อีก ความไม่ต่อเนื่องของเรา พอกพูน มิจฉาทิฎฐิ ของเราเอง" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๘ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ทำกรรมฐานให้ก้าวหน้ารวดเร็ว ต้องฝากเป็นฝากตาย กับกรรมฐานใดกรรมฐานหนึ่ง อยู่กับกรรมฐานด้วยความมุ่งมั่น อยู่ไปแล้วบางช่วงจะดี บางช่วงจะไม่ดี ไม่เลิกไม่เปลี่ยน ฝากเป็นฝากตายกับกรรมฐานนั้น จนในที่สุดมันขึ้นหรือมันลง ใจก็เป็นกลาง จนในที่สุดเข้าใจจริงๆ ว่า จะดีหรือไม่ดีไม่ได้อยู่ใต้การบังคับ ถ้าเมื่อไหร่ไม่ดีเราเปลี่ยน ใจจะมุ่งแสวงหาว่าเครื่องมืออันไหนใช่ จะไม่มีวันเจออันที่ใช่ เพราะทุกกรรมฐานทำแล้วเจริญและแล้วเสื่อมทั้งสิ้น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๗ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"พวกเราจะรู้สึกว่าการทำกรรมฐานต้องไหว้พระ สวดมนต์ นั่งสมาธิ เดินจงกรม หรือบริกรรมอะไรอย่างนี้ นี่คือเปลือกทั้งสิ้น พวกเราจำนวนมากติดเปลือก คิดว่าต้องทำอย่างนั้น ต้องอย่างนี้ ห้ามอย่างนั้น ห้ามอย่างนี้ ควรอย่างนี้ ควรอย่างนั้น ไม่ใช่อย่างนี้ภาวนาไม่ได้ ที่จริงแค่มีสติเห็นรูปนามกายใจตามความเป็นจริงด้วยจิตที่ตั้งมั่นและเป็นกลาง เปลือกอะไรก็ใช้ได้ทั้งสิ้น แต่เราจะมีเปลือกที่เราชอบเท่านั้นเอง เปลือกที่เราชอบถูกจริต เราก็สดชื่นภาวนาง่าย ในชีวิตเราไม่ได้เจอสภาวะที่ชอบตลอดเวลา ทุกครั้งที่ปฏิเสธสถานการณ์ที่เป็นอยู่ ก็ทุกข์ ถ้าฉลาด ฝึกตัวเองดีแล้ว อยู่ในที่ไหน อยู่ในสถานการณ์อย่างไร เจอคนแบบไหนก็อยู่ได้ด้วยใจที่ร่มเย็น อย่างนี้ถึงจะเรียกว่าภาวนาเป็น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๗ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"ปฏิบัติ คือรู้อยู่เฉพาะหน้า คือเราไม่ได้ลงไปทำอะไร เรามีหน้าที่เห็นว่าเดี๋ยวมันก็หนัก เดี๋ยวมันก็คลายออก เดี๋ยวมันถล่ำลงไปดู เดี๋ยวมันขึ้นมาก เดี๋ยวมันหลงไปคิด เราก็เห็นทุกสภาวะทำงานเปลี่ยนไปเปลี่ยนมา ไม่ใช่เรา มันทำงานเอง" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๗ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เราฝึกไปจนกว่าจะเห็น ว่าจิตเห็นสภาวะทำงานเอง เราไม่ได้ไปทำ ปกติเวลาหัดใหม่ๆ จะมีความโลภอยากภาวนา อยากนั่งสมาธิ อยากเดินจงกรม อยากเจริญสติ ฯลฯ แต่พอฝึกไปช่วงหนึ่งที่ครูบาอาจารย์เรียกว่าสติเป็นอัตโนมัติ คือเห็นสภาวะทำงานเอง สติรู้ทันเอง อย่างนี้ถึงจะดี คือจิตเริ่มไม่ให้ค่า เราต้องภาวนาไปจนเวลาจิตมันดี ก็เห็นว่าเป็นแค่สภาวะอันหนึ่ง เวลามันเสื่อมก็ไม่ได้ให้ค่า มันก็เป็นแค่สภาวะอันหนึ่ง เพราะว่าธรรมดาของจิตเจริญแล้วก็เสื่อม มันไม่มีหรอกว่าภาวนาแล้วจะดีขึ้นไปเรื่อยๆ แล้วจะหลุดพ้น ถ้ามันทำอย่างนี้ได้มันก็เป็นอัตตาไม่ใช่อนัตตา เพราะมันบังคับได้ หน้าที่เราก็แค่รู้ทันเอา เจริญแล้วก็รู้ทัน เสื่อมก็รู้ทัน เราฝึกไปจนวันหนึ่งใจเราเป็นกลาง ถึงจะเป็นประตูสู่มรรคผลนิพพานเอง" --พระอาจารย์สมชาย คอร์สเรียนรู้ตัวเองในภาคปฎิบัติ บ้านสติขอนแก่น ๘ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"กรรมฐานคืองานของใจ ไม่มีว่าง ตราบใดเท่าที่ยังมีความทุกข์ ยังมีกิเลส ยังมีโอกาสลงอบาย ไม่มีสิทธิ์ทิ้งกรรมฐาน" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองฯ บ้านสติขอนแก่น ๖ พ.ค. ๒๕๖๒

"ถ้าไม่มีวิหารธรรมเราจะหลงยาว เช่น ถ้าเรามีพุทโธเป็นวิหารธรรม หลงไปแล้วรู้ ก็กลับมาพุทโธ แล้วก็หลงใหม่ก็กลับมาที่พุทโธใหม่ การหลงจะสั้นลง วิหารธรรมเป็นเครื่องอยู่ให้เรารู้ว่าหลงไป พอรู้หลงปุ๊บจิตที่หลงก็ดับ ความรู้สึกตัวก็จะเกิด เราฝึกรู้สึกตัวบ่อยๆ จิตโดยธรรมชาติคุ้นกับตรงนี้ จิตก็จะกลับมาหาสิ่งเหล่านี้เอง เราฝึกจิตให้รู้สึกตัวได้บ่อยๆ สติก็จะเกิดได้ถี่ขึ้น" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สการเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๔ มีนาคม ๒๕๖๒

"หลักของการที่จะเป็นวิหารธรรม เราไม่ได้ใช้วิหารธรรม โดยที่บังคับให้จิตอยู่กับวิหารธรรม เช่น ใช้พุทโธ เป็นวิหารธรรม อันนี้คือ ใช้จิต เป็นวิหารธรรม ถ้ากาย บางท่านใช้ร่างกายหายใจเข้า ใช้ร่างกายหายใจออก แล้วแต่จิตเราชอบตัวไหนที่ทำแล้วมีความสุข แต่ต้องทำให้ถูกหลัก เราทำไม่ถูกหลัก จิตไม่มีความสุข จิตอึดอัด เพราะเราไม่เข้าใจหลักของวิหารธรรม เราเลยเข้าใจว่า การมีวิหารธรรม จิตต้องไม่เผลอ จิตต้องไม่ฟุ้งซ่าน จิตต้องอยู่กับคำวิหารธรรม เช่น เราใช้พุทโธ จิตต้องอยู่กับคำว่าพุทโธ ไม่ใช่ อันนี้ผิด" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สการเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๔ มีนาคม ๒๕๖๒

"หลวงพ่อฯสอนไว้ให้ไม่คล้อยตามไม่ต่อต้าน ไม่คล้อยตามกิเลสแต่ไม่ต่อต้านกิเลส รู้อย่างที่เขาเป็น เช่น จิตอยากสงบเราไม่คล้อยตาม เรารู้ทันว่าจิตอยากสงบ แล้วเราก็ไม่ต่อต้านว่าเวลาเขาอยากสงบแล้วเราต้องไม่สงบ สงบแล้วเรารู้ จบแล้ว" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สการเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๔ มีนาคม ๒๕๖๒

"เวลาทำกรรมฐาน เราไม่มีหน้าที่พยายามทำจุดที่ถูก อย่าพยายามทำให้พอดี อย่าพยายามไม่เพ่ง เพราะมันทำไม่ได้จริง เมื่อใดก็ตามที่เราพยายามทำจุดที่พอดีขึ้นมา นั่นไม่พอดีแล้ว ขณะนั้นปรุงแต่ง ไม่ได้รู้ทันความปรุงแต่ง เราไปปรุงแต่งเสียเอง หน้าที่ของนักภาวนาคือ คอยรู้ทันความปรุงแต่งแบบนี้ รู้ทันว่าใจมันทำอะไร" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สเรียนรู้ตัวเองในภาคปฎิบัติ บ้านสติขอนแก่น ๖ พฤษภาคม ๒๕๖๒

"เรารู้ทันความรู้สึกเราเข้ามา เวลานั่งไม่ขาดสติ เรานั่งสมาธิไม่ลืมตัว จิตเคลื่อนไปไหน จิตไหลไปไหน เรารู้ทัน ไหลไปคิดก็รู้ บางคนมีบริกรรม ไหลไปกับคำบริกรรม โดยเฉพาะส่วนใหญ่คือไหลไปอยู่กับความนิ่ง เรารู้ทันความนิ่งนั้น แล้วก็เห็นจิตมันไหลไปอยู่กับความนิ่ง ไม่ได้ห้ามนิ่ง" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สการเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๔ มีนาคม ๒๕๖๒

"ตัณหาในแง่ของนักภาวนาคือความอยาก อันนี้คือตัวขวาง พออยากจะทำทุกอย่างทุกวิถีทางให้มันได้ ได้ด้วยความเข้าใจของเรา เราไม่ทันรู้ความอยาก ถ้ารู้ความอยาก ไม่มีปัญหา จิตที่อยากไม่ได้มีปัญหา แต่เรารู้ไหม ถ้ามีหลักแบบที่หลวงพ่อสอน รู้ไปตรงๆว่า มันอยาก แต่ถ้าเราไม่รู้จะบังคับทุกอย่างเลย" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สการเจริญสติในภาคปฏิบัติ ภูเก็ต ๒๔ มีนาคม ๒๕๖๒

"ถ้าเรารู้ด้วยหลักเราจะไม่แก้ เพราะเรารู้ว่าแก้ไม่ได้ เราบังคับไม่ได้ เราจะมาเห็นว่าเราแก้ไม่ได้ เราบังคับไม่ได้มันเกิดเอง นี่คือเห็นไตรลักษณ์ทั้งหมด" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๒

"มีสติ สติเกิดจากการที่เรารู้สึกตัว ตัวนี้ประกอบด้วยกายกับใจ การที่เราระลึกได้ว่ากายเป็นยังไง จิตใจเปลี่ยนแปลงไปเป็นยังไง อันนี้สติเกิดขึ้นเรียบร้อย เมื่อเราทำสมาธิแล้วตัวไหนที่ทำแล้วจิตมีกำลัง มีกำลังแล้วต้องสามารถตั้งมั่นได้ด้วย ไม่ใช่มีกำลังแล้วแข็งๆ อยู่เฉย มันมีแรงมีกำลังแต่ไม่ตั้งมั่น เพราะเราบังคับมัน" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๒

"ถ้าเรารู้ไม่ทันไหลไปคิด เราจะไปรู้เรื่องราวที่คิด ขณะนั้นเราลืมจิตไปแล้ว ถ้าเราเอาจิตเป็นตัวตั้ง จะเห็นจิตมันไหลไปคิด มันดับ มันไม่ได้รู้เรื่องที่คิด จิตมันไหลมาดูร่างกาย มันจะไม่ได้ไปทำมาอยู่ที่ร่างกาย มันรู้แค่ว่า มันเคลื่อนมาที่ร่างกาย มันก็ดับ จากนั้น จิตมันก็ไปทำงาน ทางอายตนะต่างๆ ที่เขาเดิน ที่เขาเป็น เราก็มีหน้าที่รู้อย่างที่เขาเป็น" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฏิบัติ ภูเก็ต ๒๒ มีนาคม ๒๕๖๒

"ดูจิตที่เคลื่อน จิตที่ไหล พุทโธๆ ไหล รู้ กลับมาพุทโธๆ ใหม่ พุทโธ ไปสักพัก กลับมาดูร่างกาย จิตไหล จิตเคลื่อน เราเอาจิตเป็นหลัก จากตรงนี้ เราจะเห็นเลย สุขก็ไม่เที่ยง ทุกข์ก็ไม่เที่ยง สุขเกิดก็ดับ ทุกข์เกิดก็ดับ เราจะเห็นความจริงตรงนี้" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๒ มีนาคม ๒๕๖๒

"มีสติรู้กายรู้ใจตามความเป็นจริงด้วยจิตที่ตั้งมั่น... เราดูความเป็นจริงของกายกับใจเท่าที่เรารู้ได้ ไม่ต้องไปหมายรู้ว่าจะต้องรู้อันนั้น รู้อันนี้ ไม่ใช่ ตามความเป็นจริงมีอะไรให้เราดู เรารู้ ตามความเป็นจริงไม่มีอะไรให้ดูเลย งงอยู่ตอนนี้ โล่งๆ เราก็รู้ ตอนนี้โล่งๆ โล่งแล้วชอบ โล่งแล้วไม่ชอบ เราก็รู้ตามอีก เราไม่ได้ทำอะไรขึ้นมา เราไม่มีหน้าที่อะไร เรามีหน้าที่รู้... มันจะเป็นอย่างไร รู้ทีละขณะ ตรงทีละขณะจิตนี้แหละ รู้ตามความเป็นจริงทีละขณะได้ ขณิกสมาธิ" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๒ มีนาคม ๒๕๖๒

"เวลาเราเริ่มต้นภาวนากันใหม่ อย่าลืมความสุข ให้รู้ตัวทั่วพร้อมก่อน ตรงนี้เป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญที่สุด ถ้าเราเริ่มตั้งแต่เราไม่รู้สึกตัวทั่วพร้อม คือจิตขณะนั้นขาดสติเรียบร้อยแล้ว" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๒ มีนาคม ๒๕๖๒

"เราจะปฏิบัติโดยรู้ทันความอยาก ความอยากนั่นจะไม่ครอบ พอไม่ครอบ เราไม่คาดหวัง เรารู้แต่ว่าเราทำถวายบูชาพระพุทธเจ้าทุกวัน แต่ถ้าเรารู้ไม่ทัน เราจะเซิร์ฟตัวเรา ภาวนาเพื่อเอาดี" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๒ มีนาคม ๒๕๖๒

"วิธีรู้สึกตัว ไม่ได้ทำอะไรนะ แค่รู้ทันว่าขณะนี้ จิตมันเคลิ้มออกไป จิตมันไม่รู้สึกตัว การเคลิ้ม การไม่รู้สึกตัว จะดับ ความรู้สึกตัวจะเกิดขึ้น จิตจะตั้งมั่นขึ้นมา ในขณะนั้น มีทั้งสติ มีทั้งสมาธิ ที่ประกอบด้วยความตั้งมั่นเสร็จ แค่เรารู้ลงปัจจุบันขณะ ที่จิตเขาทำงานอย่างที่เขาเป็น การนั่งสมาธิ ไม่ได้ทำอะไรขึ้นมา แค่มาเห็นตามความเป็นจริง ที่กายเขาเป็น ที่ใจเขาเป็น ไม่ได้มุ่งสู่ความสงบ" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๑ มีนาคม ๒๕๖๒

"เวลาที่เราเดินจงกรมแล้วรู้สึกว่า สงสัย หรือว่ามันผิดปกติ อันดับแรก จุดแรกที่ควรจะสังเกต คือ หัวจงกรม กับ ท้ายจงกรม ว่าเรารู้ตัวทั่วพร้อม จริงไหม? ส่วนใหญ่ จะพลาด จากตรงนั้น" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฏิบัติ ภูเก็ต ๒๑ มีนาคม ๒๕๖๒

"อนึ่งธรรมชาติของจิต ย่อมส่งออก พอเราจะเอารู้สึกตัวเพื่อไม่ให้มันฟุ้งซ่านออกไป อันนี้เรายังไม่เข้าใจหลัก มีสติก่อน มีสติรู้ว่าอันนี้บังคับ แต่ตอนนี้เราบังคับเราก็ไม่รู้ ข้อเท็จจริงคือ จิตจะบังคับก็ได้ ไม่บังคับก็ได้ ข้อเท็จจริงคือเรารู้ตามนั้นได้มั้ย อันนี้คือเราไม่รู้ เราเลยทำทุกอย่างที่ให้มันรู้สึกตัวขึ้นมา เราก็เลยต้องบังคับ รู้ทันก่อน รู้ว่าแน่นก็ได้ แล้วจากนั้นมันก็จะดับ จิตที่ตั้งมั่นจะเกิดขึ้น แต่ถ้ามันแน่นแล้วเราไม่สนใจเลย เราจะเดินอย่างเดียว โดยที่ไม่รู้ว่ากายกับใจตอนนี้มันเปลี่ยนแปลงอะไรไปแล้วบ้าง ลองเรียนรู้ตรงนี้ สังเกตุเนืองๆ" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๑ มีนาคม ๒๕๖๒

"ทุกครั้งที่เปิดฟังธรรมะ จิตจะค่อยๆ ซึมซับธรรมะมาเล็กๆ น้อยๆ ถึงแม้ธรรมะจะไม่เข้าสมองหรือหู แต่เข้าจิต เวลาที่จิตมันฟัง จิตเค้าเรียนในภาคปริยัติ เราไม่รู้เรื่องหรอก แต่จิตจะค่อยๆ พัฒนาไปเรื่อยๆ ตามสิ่งที่เค้าฟัง แล้วจะพัฒนาได้มากตอนลงมือปฏิบัติ จิตจะเห็นของจริงจากที่ได้ฟังมาแล้ว มันจะรู้เลยว่าที่เราเดินอยู่เป็นอย่างไร" --คุณมาลี ปาละวงศ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ๒๘ เมษายน ๒๕๖๒

"ความรู้ของใจจะเกิดขึ้นจากการภาวนา จากการเห็นของจริงและลองผิดลองถูกไปเรื่อยๆ ธรรมะไม่ได้เรียนไปด้วยการฟังไปเรื่อยๆ แล้วก็จำเอา แล้วก็คิดวิเคราะห์ ธรรมะเรียนด้วยการเห็นสภาวะ เห็นของจริงไปเรื่อยๆ รู้สึกๆ เอา รู้สึกร่างกาย รู้สึกจิตใจที่เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลง ไม่ยากหรอก เพียงแต่จับหลักให้ได้แล้วกันว่า พวกเราจะไม่มีทางเข้าใจธรรมะได้โดยผ่านการคิดเอา มีแต่เห็นสภาวะเห็นของจริง คอยเรียนรู้สัจจะที่อยู่ภายใต้สภาวะเหล่านั้น คือทั้งปวงไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ไม่ใช่ตัวเรา" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๘ เมษายน ๒๕๖๒

"ยังทุกข์อยู่ไม่มีคำว่าอยู่เฉยๆ อยู่เฉยๆ ไม่ได้ มีแต่ว่าต้องทำกรรมฐาน ต้องเจริญสติ ใครใช้คำบริกรรม ก็บริกรรมไป ใครใช้ร่างกายหายใจเข้าหายใจออกเป็นเครื่องอยู่ก็ทำไป ยืนเดินนั่งนอนก็รู้สึกไป ให้จิตมีงานทำเนืองๆ อย่าให้จิตหลงๆ เพลินๆ ไปในโลก เดี๋ยวมันก็เพลินเพราะว่ามันเป็นอย่างนั้น กับดักของโลกมันเป็นอย่างนั้น พูดอย่างนี้เพื่อให้เรามีความใส่ใจไม่ทิ้งอารมณ์กรรมฐาน จริงๆ แล้วเวลาที่เราอยู่กับเครื่องอยู่ อยู่กับกรรมฐานแล้วใจเรามีความสุข เราจะอยากอยู่กับมันมากขึ้นเรื่อยๆ แต่ถ้าเราบังคับให้อยู่ มันจะไม่ค่อยมีความสุข พอบังคับให้อยู่มันไม่มีความสุข แป๊บเดียวมันก็หนี หนีไปก็ไปเพลินๆ ในโลก" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๘ เมษายน ๒๕๖๒

"การเจริญสติอย่างต่อเนื่อง พลังของจิตจะค่อยๆมากขึ้นๆแล้วมั่นคงหนักแน่น พอสติเราเฉียบคม เราจะรู้ทันสภาวะจำนวนมาก การทำสมาธิที่ถูกต้องจะเริ่มง่ายขึ้นๆ เพราะเราจะจำวิถีของจิตได้เยอะ เช่น อันนี้เคลื่อนไปเพ่ง อันนี้ไปจดจ่อ อันนี้สบาย อันนี้แน่น มุ่งที่สติ ถ้าเราเจริญสติทั้งวันเราไม่นั่งสมาธิเลยก็ยังไม่มีปัญหา ถ้าทำได้ทั้งวัน แต่ว่าปกติเราทำไม่ได้ทั้งวัน เพราะฉะนั้นเราถึงต้องเจียดเวลาทำสมาธิบ้าง" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๗ เมษายน ๒๕๖๒

"ที่จริงการภาวนา มันใช้จิตที่เป็นธรรมชาติ ธรรมดา จิตของคนปกตินี่แหละ แล้วมีสติ ไม่ได้เป็นจิตที่มันเกินธรรมดา หรือ เป็นจิตที่อัศจรรย์ เป็นจิตที่ธรรมดามากๆ เราแค่มีสติรู้เนื้อ รู้ตัว ยืน เดิน นั่ง นอน กิน ดื่ม ทำ พูด คิด มีสติไปเรื่อย เคลื่อนไหว รู้สึก หายใจออกหายใจเข้า รู้สึกตัว หรือว่า ใครมีเครื่องอยู่อะไร ก็อยู่กับเครื่องอยู่ไป ด้วยใจที่เป็นปกติ ทำไปต่อเนื่อง ทีละนิดๆ พลังของจิต ก็จะมากขึ้น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๗ เมษายน ๒๕๖๒

"เราเห็นสภาวะต่างๆ ไม่ใช่เพื่อจะเห็นสภาวะ เราเห็นสภาวะต่างๆ เพื่อจะเห็นลักษณะร่วม คือไตรลักษณ์ที่เเฝงอยู่ในสภาวะธรรม ล้วนแต่ไม่เที่ยง การภาวนาต้องขมวดลงตรงนี้" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๖ เมษายน ๒๕๖๒

"เวลากิเลสเกิดขึ้น หลวงพ่อให้หลักง่ายๆว่า กิเลสเกิดขึ้นอันที่หนึ่ง ไม่คล้อยตามมันให้มันคลอบงำใจเราเอาไปผิดศีลทางกายทางวาจา เพราะฉะนั้นกิเลสเกิดขึ้นเก็บมือเก็บปากเก็บเท้าเอาไว้ แล้วดูมันทำงานไป ไม่คล้อยตาม ไม่ต่อต้านมัน คือไม่กดข่มมันไว้" --คุณแม่ชีอรนุช คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๖ เมษายน ๒๕๖๒

"อธิจิตสิกขา คือ การที่จิตเป็นอย่างไร เมื่อเราลงมือในภาคปฎิบัติ ก็คือการทำสมาธิ แต่ในสมาธิประกอบด้วยอะไรบ้าง สมาธิประกอบด้วยสมถะ และวิปัสสนา ชาวพุทธต้องทำวิปัสสนาได้ ถ้าเราทำวิปัสสนาไม่ได้ พ้นทุกข์ไม่ได้ เพราะเราไม่สามารถเห็นถูกต้องตามความเป็นจริง ของกายเขาเป็น ของใจเขาเป็น แล้วทำไมเราต้องเห็นถูกต้องตามความเป็นจริง ของกายเขาเป็น ของใจเขาเป็น เพราะความทุกข์เกิดขึ้นที่ไหน? ความทุกข์เกิดขึ้นที่กายกับใจ ถ้าวันหนึ่งเราต้องการพ้นทุกข์ เราไม่สามารถรู้กายรู้ใจได้ นั่นหมายความว่าเราไม่สามารถรู้ได้ว่าทุกข์เป็นอย่างไร เมื่อเราไม่สามารถรู้ว่าทุกข์เป็นอย่างไร ทุกข์จะไม่หาย ก็พ้นทุกข์ไม่ได้" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ จ.ภูเก็ต ๒๑ มีนาคม ๒๕๖๒

"จิตสิกขากับปัญญาสิกขาเรียนคู่กันได้เลย จิตสิกขากับปัญญาสิกขาเกิดพร้อมกันได้ เห็นใจที่ไหลไปปุ๊ป มีจิตตั้งมั่นขึ้นมา ใจที่ไหลออกไปเป็นสิ่งที่ถูกดู เราจะรู้ว่าสิ่งที่ถูกดูพวกนี้ไม่ใช่ตัวเรา เราภาวนาแล้วก็สอนจิตไปเรื่อยๆ เราก็เจริญปัญญาไป จะเห็นว่าใจพวกนี้เป็นสิ่งที่ถูกรู้ถูกดู สิ่งที่ถูกรู้ถูกดูจะแสดงสามัญลักษณะ คือไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา" --คุณซอง ณพัทธ์พล คุณาธนะเศรษฐ์ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๕ เมษายน ๒๕๖๒

"สมาธิที่ถูกต้องเรียกว่าสัมมาสมาธิ สัมมาสมาธิ ก็คือจิตที่มีผู้รู้ จิตที่ตั้งมั่นรู้เนื้อรู้ตัว ไม่หลงไป ไม่เผลอไป ไม่ขาดสติ สมาธิตัวนี้ฝึกได้ 2 ทาง ทางหนึ่งก็คือฝึกให้ได้ฌานที่ 2 แล้วสมาธิจะเกิดจิตผู้รู้ขึ้นมาอัตโนมัติ แต่ว่าส่วนใหญ่เราฝึกไม่ไหว ฝึกให้เข้าฌานจนได้ตัวผู้รู้ขึ้นมา มีอีกวิธีหนึ่ง คือ ตัวนี้ฝึกง่ายๆ ฝึกจิตผู้รู้ที่เป็นขณิกสมาธิ คือเรามีสติรู้ทันจิตที่หลงไป ถ้าเรารู้ทันว่าจิตหลงไปปุ๊บ จะเกิดจิตตั้งมั่นขึ้นมาอัตโนมัติ จิตตั้งมั่นทีละขณะ" --พระอาจารย์สมชาย คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ ๕ เมษายน ๒๕๖๒

"ความรู้สึกตัวอ่อนมาก มันเพลียมาก แต่ทำไมเพลียมากก็ต้องนั่งสักนิดนึง เพราะต้องฝึกให้เป็นนิสัย เหนื่อยแค่ไหน เพลียแค่ไหน เจ็บป่วยแค่ไหน มีอะไรเกิดขึ้นในชีวิตก็ตาม ไม่ทิ้งกรรมฐาน ฝึกให้เป็นคนมีวินัย ไม่อ่อนแอ ไม่ใช่เพลียก็เลิก เหนื่อยก็ไม่ทำ อย่างนี้ไม่มีวันข้ามวัฏฏะได้ ต้องมีวินัยแล้วสู้เอา" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๕ เมษายน ๒๕๖๒

"การภาวนาเป็นศิลปะไม่มีสูตรตายตัว นักภาวนาที่เก่งที่ฉลาดจะมีโยนิโสมนสิการ คือจะสังเกตเป็นช่วงๆ ไม่ได้สังเกตตลอดเวลา เป็นช่วงๆไปจะกลับมาสังเกตตัวเองว่า ตอนนี้ตึง ตอนนี้โลภไปไหม ตอนนี้เครียดมากไปไหม หรือตอนนี้หย่อนยานไปหมด สิ่งเหล่านี้นักภาวนาต้องคอยทบทวนตัวเองไปเรื่อย" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๕ เมษายน ๒๕๖๒

"สมาธิที่แท้ เป็นสมาธิที่ใจอยู่กับเนื้อกับตัว โดยที่ไม่ได้บังคับไว้ ก็คือ ใจอยู่กับเนื้อกับตัวโดยที่ไม่ได้มีความอยากสักนิด ให้มันอยู่กับเนื้อกับตัว คืออยู่กับเนื้อกับตัวด้วยตัวมันเอง แล้วก็สมาธิ จริงๆ ไม่ได้แปลว่า ใจนิ่งๆ สมาธิในความหมายของพุทธศาสนา คือมีความรู้เนื้อรู้ตัว มีความตั้งมั่น ไม่ใช่ มีจิตที่นิ่งๆ ไม่เคลื่อนไหว ตัวนี้ เป็นตัวชี้ขาดของการปฏิบัติ" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ. ๕ เมษายน ๒๕๖๒

"เราจะเห็นซ้ายสุดกับขวาสุด จนกระทั่งจิต เป็นกลาง วันไหนที่เป็นกลาง มันได้มรรคผลแล้ว เราจะเรียนรู้ ผิด ๒ ข้างไปเรื่อยๆ เป็นกลาง บางครั้งจิตเดินปัญญาเป็นรอบๆ มันก็จะเห็นได้ แต่กำลังสมาธิตรงนั้น ต้องมากพอ ที่มันจะตัดได้เลย สัมมาสมาธิในมรรคมีองค์ ๘ กำลังมันต้องพอ มันต้องใช้เวลา" --คุณมาลี ปาละวงศ์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ๑๐ มีนาคม ๒๕๖๒

"รู้ เท่าที่รู้ได้ ไม่ใช่ไปดูตลอดเวลา รู้สึกไป ในรูปแบบ จิตจะดูได้ถี่หน่อย เพราะว่าเราไม่ได้ทำอย่างอื่น เราก็มีตัวบริกรรม หรือ ตัวลม อะไรที่ช่วยก็เรียก รูปแบบ รูปแบบ ที่ให้จิตมีอะไรเกาะก่อน แล้วก็ดูมันเคลื่อน ในชีวิตประจำวัน ก็ดูไปเลย แต่ไม่ใช่ไปจ้องดู ทำอะไร เดี๋ยวจิตจำได้ มันก็เห็น ก็รู้บ่อยๆ พอจำได้ มันเห็นมาก มันก็ค่อยทำงาน เป็นอัตโนมัติขึ้นเรื่อยๆ" --คุณหมอณัฏฐ์ คอร์สสัมมาสติ สัมมาสมาธิ ในภาคการปฏิบัติ 1 ๒๓ เดือนมีนาคม ๒๕๖๒

"เวลาเดินจงกรมแล้วเห็นการเพ่งร่างกาย ไม่ต้องสนใจร่างกาย ให้สนใจว่าเพ่ง ให้รู้ว่าเพ่งพอแล้ว เรารู้จิต ร่างกายมันปลายทางไม่ได้สนใจ ให้ดูอาการจิตที่เพ่ง ร่างกายยังไงเราก็รู้อยู่แล้ว เพราะเรายังมีร่างกายอยู่" --คุณหมอณัฏฐ์ คอร์สสัมมาสติ สัมมาสมาธิ ในภาคการปฏิบัติ 1 ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๒

"เห็นร่างกายขยับเข้าขยับออกเนื่องด้วยลมก็ได้ ดูไป ถ้าดูอย่างนี้ให้ย้อนมาดูจิตด้วยว่า จิตลงไปเพ่งร่างกายไหม ถ้าจิตไม่ลงไป จิตเผลอให้รู้ จิตเพ่งให้รู้ จะเหลือแค่นี้ พออีกหน่อยที่จิตจำที่เผลอได้ เกิดความรู้สึกตัวขึ้นมา ภาวะนี้จะถูกต้อง แล้วจะเห็นเลยว่าร่างกายที่ขยับเข้าขยับออก มันอยู่ห่างๆ ออกไป แล้วจะเห็นความเป็นไตรลักษณ์ต่อไปเลยว่า ทุกอย่างมันทำเอง" --คุณหมอณัฏฐ์ คอร์สสัมมาสติ สัมมาสมาธิ ในภาคการปฏิบัติ 1 ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๒

"เวลาดูอะไรไม่รู้เรื่องอันนั้นสภาวะหนึ่ง อย่าคิดว่าดูอะไรไม่รู้เรื่องแล้วจะดูยังไง จะต้องทำยังไง ก็รู้ทันอีกว่าอยากจะทำ อยากจะรู้ ทั้งหมดมาจากอยากทั้งหมด" --คุณมาลี ปาละวงศ์ คอร์สเจริญสติในภาคปฎิบัติ ภูเก็ต ๒๔ กันยายน ๒๕๖๑

"ถ้าสมาธิไม่ถูกโอกาสที่ปัญญาจะถูกก็ไม่มี ถ้าเราทำสมาธิถูกมันจะมีจิตที่รู้ตื่นเบิกบานที่แท้จริง ภาษาครูบาอาจารย์เรียกว่ามีจิตผู้รู้ จิตผู้รู้ก็มีอยู่หลายอย่างไม่ได้มีอย่างเดียว อย่างที่เราฝึกกันก็มีจิตผู้รู้ทีละขณะ ขณะที่เรารู้ทันจิตลงไปไหลไป มันจะเกิดจิตผู้รู้ขึ้นมาทีละขณะ แต่ถ้าเป็นพระรุ่นก่อน ที่ท่านฝึกจะมีจิตผู้รู้อีกอย่างหนึ่งเป็นจิตผู้รู้ที่ต้องทรงฌาน เด่นดวงแยกมาเป็นผู้รู้อยู่ จิตผู้รู้อย่างหลังนี้ทำยาก มันไม่เหมาะกับสังคมยุคนี้ เพราะบ้านเมืองยุคนี้ไม่สงบพอที่จะไปทำสมาธิแบบทรงฌาณให้ผู้รู้ผู้ดูมันเกิดได้" -- พระอาจารย์สมชาย คอร์สจีน 11 ๑๑ มีนาคม ๒๕๖๒

"พุทโธแล้วใจเป็นอย่างไรรู้ทันไปเรื่อย จนในที่สุดความชำนาญจะค่อยๆมากขึ้น เราจะเป็นผู้ชำนาญการในการพุทโธมากขึ้น ไม่ใช่พุทโธแบบนกแก้วนกขุนทองอีกต่อไป พุทโธเพื่อให้ได้จิตที่เป็นพุทโธ ไม่ใช่พุทโธเล่นๆ พุทโธเพื่อวันหนึ่งเราจะพุทโธขึ้นมา เราจะเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานขึ้นมา ถ้าพุทโธเอาใจนิ่งๆ จะไม่มีวันที่เราจะเป็นพุทโธได้ พอได้ใจที่เป็นผู้รู้ผู้ตื่นผู้เบิกบานได้ เราถึงจะเดินปัญญาได้" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติในชีวิตประจำวัน กฟผ ๕ เมษายน ๒๕๖๒

"ต้องมีความสม่ำเสมอ ทำทุกวันต่อเนื่อง ให้เกิดความเคยชิน พอชิน ก็ไม่เป็นภาระ พอทำให้มันเคยชิน ถ้าวันไหนไม่ทำ มันก็ รู้สึกขาดอะไรไปสักอย่าง พอมันชินที่จะทำแล้ว พอทำต่อเนื่อง มันก็สะสมกำลัง สะสมปริมาณและคุณภาพ จิตก็จะค่อยพัฒนาขึ้น ความรู้ความเข้าใจ มันก็จะเยอะขึ้น" --คุณหมอณัฏฐ์ คอร์สสัมมาสติ สัมมาสมาธิ ในภาคการปฏิบัติ ครั้งที่ 1 ๒๔ เดือนมีนาคม ๒๕๖๒

"เวลาถูนิ้วมือ เห็นการสัมผัสไหม ในสัมผัสใช้ความรู้สึกรับรู้ รู้ไปที่รู้สึก อย่าไปรู้ที่นิ้ว เวลาสัมผัสมันมีรู้สึก ถ้าคนเข้าใจจะรู้สึกเลยว่า รู้สึกกับสัมผัสมันคนละตัวกัน ทำไมถึงสัมผัสได้เพราะมันมีรู้สึก เห็นไปที่รู้สึกได้ไหม มีแว๊บเดียวแล้วก็ดับไป รู้สึกไปที่รู้สึก อย่าไปเพ่ง รู้สึกหนึ่งครั้งรู้สึกไปเรื่อยๆ รู้สึกสิบครั้งก็อยู่ที่รู้สึกสิบที มันก็ได้ความสงบแบบรู้สึก พอจิตเคลื่อนก็จะเห็น" --คุณหมอณัฏฐ์ คอร์สสัมมาสติ สัมมาสมาธิฯ ครั้งที่ 1 ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๒

"การบริกรรมก็เป็นสมถะ แต่ย้อนมาดูจิตด้วยจะได้สมาธิ ถ้ารู้ลมอย่างเดียวเห็นลมเข้าออกตลอดสาย จิตอยู่กับลม ลมไปไหนจิตไปด้วย อันนี้สมถะล้วน เพ่งลมจะได้สมถะแต่ถ้ารู้ว่าเพ่งจะได้สมาธิ ถ้ารู้ว่าเพ่งเรารู้จิตด้วย ถ้ารู้ว่าเพ่งจิตก็จะไม่ไหลไปแนบกับลม" --คุณหมอณัฏฐ์ คอร์สสัมมาสติ สัมมาสมาธิฯ ครั้งที่ 1 ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๒

"ถ้าจับหลักเบื้องต้นได้ เริ่มต้นถูกก็จะถูกไปเรื่อยๆ เพราะว่าไม่มีอะไรมากไปกว่านั้น การภาวนาหลักการมันมีนิดเดียว ไม่ใช่สิ่งที่ยากเย็น แต่เมื่อทำถูก ความเห็นความเข้าใจจะค่อยๆ ลึกซึ้งแตกแขนงออกไปเอง ไม่ใช่ว่ามีกระบวนท่าพิสดารไปกว่านี้ ทำไปอีกสิบปีก็ทำไปแบบนี้ ไม่มีอะไรมากกว่านี้ แต่ความรู้ความเข้าใจความชำนาญ ความเห็นแยบยลของใจจะค่อยๆ พัฒนา จะเห็นละเอียดลงไปเรื่อยๆ แต่เริ่มต้นและทุกครั้งก็ทำเหมือนกันหมด" -- คุณหมอณัฏฐ์ คอร์สสัมมาสติ สัมมาสมาธิฯ ครั้งที่ 1 ๒๒ มีนาคม ๒๕๖๒

"กว่าที่เราจะเห็นความจริงจนเบื่อหน่ายจะต้องใช้เวลา เหมือนเราเกิดตายมานับภพนับชาติไม่ถ้วน เห็นผิดมามากมาย กว่าจะเห็นถูกได้ ต้องอดทน อดทนภาวนาสม่ำเสมอ เห็นกายเห็นใจที่เปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ เห็นกิเลสตัวเดิมที่หมุนเวียนไปเรื่อยๆ เห็นมันแสดงไตรลักษณ์ไปเรื่อยๆ เห็นซ้ำๆ ไปตลอดชีวิต แต่ทุกครั้งที่เราเห็นเป็นการสะสมความรู้ความเข้าใจเพิ่มเติม ภาวนาซ้ำๆ ไปเรื่อยๆ กิเลสเราก็จะเบาบางลงไปเรื่อยๆ ความทุกข์ก็จะน้อยลง ถึงยังไม่เกิดมรรคผลความสุขเราก็จะเพิ่มขึ้นเอง ต้องภาวนาถึงจะเห็นผลด้วยตัวเอง" --คุณแม่ชีอรนุช คอร์สจีน 11 ๑๒ มีนาคม ๒๕๖๒

"แนะนำวิธีการฟังซีดีหลวงพ่อ ไม่ต้องฟังให้รู้เรื่อง ฟังแล้วเห็นใจไหลไปฟัง ฟังแล้วตอนที่หลวงพ่อเทศน์ตลก เราเห็นใจที่ขำ เห็นใจที่มีความสุข ฟังแล้วตอนนี้หลวงพ่อเทศน์อะไร ไม่รู้เรื่องเลย ย้อนมาดูใจ ตอนนี้เราฟังไม่รู้เรื่องเลยงงไปหมดเลย... จากนั้นจิตจะค่อยๆเข้าใจ จิตจะซึมซับธรรมะไปเรื่อยๆ เราฟังซีดีธรรมะไปเรื่อยๆ วันนึงธรรมะตรงที่เราฟัง กับจิตของเราภูมิธรรมในเวลานั้นเสมออยู่ จิตจะแจ้งขึ้นมาทันที หรือบางทีเราจิตติดคล่องข้อธรรมะอยู่ เราฟังตรงนี้อยู่ จิตจะแจ้งขึ้นมาทันที" --คุณมาลี ปาละวงศ์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมธิราช ๒๔ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒

"ทำกรรมฐานขึ้นมาอย่างนึง ใช้อะไรก็ได้ แล้วจะเห็นจิตไหล จิตเคลื่อน เคลื่อนไปแล้วรู้ การที่รู้ว่า จะทำอย่างไรให้จิตตั้งมั่น แล้วรู้ทันว่าจิตขณะนั้นไม่ตั้งมั่น การที่เรารู้ว่าขณะที่จิตไม่ตั้งมั่น คือตอนที่จิตมันไหลไป มันเคลื่อนไป ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ สิ่งที่ได้ในขณะที่จิตไหลไป คือสติ เพราะเห็นถูกต้องตามความเป็นจริง" --คุณมาลี ปาละวงศ์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลกรุงเทพ ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒

"ให้ขยันภาวนาตามหน้าที่ อย่านึกว่าจะเอาอะไร ภาวนาไปทุกวัน ต้องภาวนาไปจนรู้สึกว่า ทำใจว่า ชาตินี้ได้ก็ได้ ไม่ได้ก็ไม่ได้ แต่ฉันจะภาวนาทุกวัน" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติฯ กลุ่มจิตหนึ่ง ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒

"การภาวนายังไงก็ต้องมีความจงใจในเบื้องต้นก่อน แต่ถ้าจงใจแรงมากแล้วเรารู้ไม่ทัน ก็คือโลภมากแล้วก็จะเพ่งมาก ไม่ใช่ว่าเรารู้ว่าเราจงใจ แล้วเราก็ไม่ต้องภาวนา เพราะเรายังมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องภาวนา พอเรารู้ว่าเรามีความจงใจ เรารู้ทันความจงใจ ความจงใจหรือความโลภนี้จะคลายไป กิเลสที่เข้าครอบงำจิตอย่างรุนแรงจะสลายไป จิตจะเข้าสู่กระบวนการของจิตที่เป็นธรรมชาติธรรมดามากขึ้น ขณะที่เราฝึกยังไงก็จะเจือความจงใจนิดหน่อย แต่ในช่วงเวลาที่เราทำในรูปแบบ เราไม่ได้จงใจทุกขณะจิต บางขณะเราหลงแล้วก็รู้ขึ้นมา ขณะนั้นไม่ได้จงใจ ขณะที่ไม่จงใจคือถูก ขณะที่จงใจคือผิด แต่ถ้าไม่ได้จงใจ คือไม่ได้ทำกรรมฐานเลย" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติฯ กลุ่มจิตหนึ่ง ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒

"ใจที่รู้ตื่นเบิกบาน ใจที่ถูกต้องทำได้ยาก เพราะในวัฏฏะนี้ นานมากกว่าพระพุทธเจ้าจะอุบัติขึ้นสักครั้งหนึ่ง พออายุของพุทธศาสนานี้จบนะ ทุกคนจะลืมสมาธิแบบนี้ไป คือสมาธิที่ใจอยู่กับเนื้อกับตัวโดยไม่ได้บังคับ เป็นผู้รู้ผู้ตื่นผู้เบิกบาน เราต้องการจิตแบบนี้ ที่เป็นเครื่องมือที่แท้จริงที่ใช้ในการเดินปัญญา" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติฯ กลุ่มจิตหนึ่ง ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒

"การรู้ทันจิต เป็นสาเหตุให้เราได้สมาธิที่ถูกต้อง ไม่ใช่นั่ง เพื่อจะให้มีสมาธิเลย ลืมคำว่า นั่งสมาธิ ไปเสีย นับแต่นี้ ให้วางใจว่าจะนั่งเล่นๆ แล้วก็มีคำบริกรรมอันนึง แล้วก็จะบริกรรมเล่นๆ แล้วจะคอยสังเกตจิตเป็นช่วงๆ ถ้าเราทำได้ เราจะได้สมาธิที่ถูกต้อง" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติฯ กลุ่มจิตหนึ่ง ๑๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒

"จิตที่วิ่งลงไปดู ไม่ถูก ให้รู้ทันว่ามันวิ่งไป แต่มันห้ามไม่ได้ เพราะผัสสะอะไรก็แล้วแต่ที่มันกระตุ้นความสนใจของจิต จิตซึ่งไม่ใช่เรา มันอยากสนใจ มันก็วิ่งเข้าไปดู เรารู้ทัน ว่ามันวิ่งเข้าไปดู ขณะวิ่งเข้าไปดู ขณะนั้น สมาธิมันไม่ถูกแล้ว มันไม่ได้ทรงตัวอยู่ แต่ถ้าเราพยายามทรงไว้ ก็ผิด เพราะนั้น เราแค่รู้ทันว่ามันหลง ไปดูแล้ว จะถูกขึ้นมา ที่ขณะนั้น" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติใฯ กลุ่มจิตหนึ่ง ๑๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒

"แต่ละคนล้วนแต่มีความรกรุงรังอยู่ในใจ ซึ่งล้วนแต่เป็นภาระและเป็นทุกข์ทั้งสิ้นวางได้ก็จะสบายหน่อย ธรรมะนี้เป็นไปเพื่อความพ้นทุกข์ ฉะนั้นอะไรที่จะทำให้เราพะรุงพะรัง มีความทุกข์ มีภาระมากขึ้น เป็นอุปสรรคต่อการเรียนรู้และเข้าใจตนเอง เราเห็นทุกข์เห็นโทษของมันแล้ว เราต้องฝึกที่จะลดละมัน การฝึกที่จะลดละที่ดีที่สุดก็คือ ไม่สนองมัน แล้วก็มีสติรู้ทันมันเรื่อยๆ และก็ไม่ว่ามัน เพราะว่ามันไม่ได้ มันบังคับไม่ได้ มันเป็นเอง เพราะพวกเราทั้งหลายสะสมมันมานับชาติไม่ถ้วน" --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ คอร์สการเจริญสติฯ กลุ่มจิตหนึ่ง ๑๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒